EI
HNAM DAMNA DINGIN
“PATHIEN
LALRAM LE A FELNA” ZAWNG HMASAK A NGÂI
~Lawrence S. Khawzawl
Ngaibantlang (Assam Hills)-a hin kum
1921 khan Chanchin Ṭha a hung tlung a, chu le inruol chun Kohrana inthawkin
inchûkna khawm a hung lûtsa nghâl a. Pi le puhai, thing bul lung bul be a,
thuomhnaw mumal khawm ha ngâi lo hai chun Kohran le Tirko hmasahai zârin ziek
le tiem hung thiem ṭanin, ei sumtuol zâwla ngêi khawvêl thiemna le hmasâwnna hung
luong lûtin, nasatakin kawng tinrêngah khawvar ei hung hmu ve tah a nih.
Chutaka inthawk chun, khawvêl hriet ei hung ni ve ṭan tah a, ei hnam, ei ṭawng
le ei nunphunghai khawm sawrkar hriet a hung ni ve tah a nih. Chuong a ni lei
chun, ei mithiem hmasahai khan ei bul inṭanna Chanchin Ṭha zâr a nizie hrein
sawrkar sin insâng tak tak le politics-a hamṭhatna hai khawm hnâwlin Pathien
thu inchûkna tieng le Lalrama rawngbâwlna hai kha an lo thlang lem hrim a,
sawrkâr sin le politics-a inrawlhai khawmin Kohran kha an thei ang anga bêl
tlatin an theina zâwn sengah Pathien thu le inmilin ram le hnam kha an lo ṭhuoi
ve hlak a nih.
Ṭhangthar ha’n ei pi le puhaiin
Chanchin ṭha hnâwl lova an lo pawmna zâr le ei mithiem le ṭhuoitu hmasaha’n
Pathien thu nghet taka an lo pawm tlatna zâr chu zovin nasatakin Ngaibantlang
sûngah na na na chun inchûkna tieng ni leh sawrkâr sin hmuna tieng khawm nisien
nasa takin hma ei sâwn a. Abîktakin, inchûkna tienga lem chu ei nêka hnam tam
lemhai chungah umin ei ṭawng Hmar ngêi khawm School-a hai inchûk phalna ei nei
hiel a, hun hung fe peiin inchûkna insâng lem College-hai chen inchûk theina ei
hung nei ta pei a nih.
Hun tâwite sûng chauva hieng lâwm
lâwma ngirhmun insânga ei ngîr theina san hi iem nîng a ta tiha ei ngâituo vêl
chun a chunga ei hril tah ang khin ei ramah Chanchin Ṭha a lût le inzawmin
khawtinah Kohran school hai khawm indina umin, A AW B hai Tirko hmasahai khan
inchûktirin Bible le Hlabu tiem dânhai khawm an hung thiem pei a. Pathien thu,
Matthai 6:33-a Isu’n, “Nisienlakhawm, a
lalram le a felna chu zawng hmasa lem ro, chuongchun, hieng thilhai po po hi in
kuomah pêksain um a tih” a ti kha a tak taka zâwmin Pathien lalram le a
felna chu an lo zawng hmasa lem leiin Pathienin insâng takah Hmar hnam chu a mi
dawmsâng a, mihai chung en ei lo ni thei a nih.
Hun hung fe peiin, khawvêl thiemna
le varna insâng pei ruolin eini lai khawm lekha thiem tak tak le sin insâng tak
tak nei khawm an hung suok pei a. Ei Chanchin Ṭha dawnga inthawka kum 100 sûng
chauvin in le lo, taksa khawsakna tieng, fâk le dâwn zawngna, sumdâwngna,
inchûkna, thiemna le varna, sawrkar sin le politics le kawng iengkimah
nasatakin hma ei sâwn a nih. Chuong lai zinga chun, hieng chen chen ngirhmun
min tlungtir theitu Chanchin Ṭha tieng ruok chu a tira nêkin ei hung ngaisak
naw tiel tiel niin ân lang a, chu le inzawm chun a hma nêkin inchûkna tieng,
sawrkar sin le politics tienga khawm ei hung tla hnuoi deu ta am a nih ti ding
khawpin mihai chung en ni hlak kha, hun tam taka chu mihai inhnar le ei hnam
insitnain ei mithiemhai le hnam invawituhai ṭawngsuok hriet le hmu ding a um
deu zing ta hlak a nih.
Lekha inchûkna tieng HSLC result
suok châng dâm, UPSC le APSC hnuoia exam result a suok châng dâm, Medical le
Engineering tienga entrance result a suok châng dâm le sin zawngna exam dang
dang result a hung suok chânga ei tlângmi chanpuihai nêka ei chan ân hnuoi lem
changa ei mithiem le hnam invawitu ṭhenkhatin an hung hril rawp hlak chu: Kohran
inkhâwm programme ei hau zie, kristien ṭhalai pâwl programme tam zie, inkhâwmpui
le thil dang dang ei hau taluo leia ei inchûklaihaiin lekha an tiem hman naw
leia hlawtling lo ei nizie an khêk suok pui rawp hlak a, ei kâwl le kienga hnam
danghai ei phâk ta nawna san chu ei sakhuona abîktakin Kohran le inzawma
programme ei hau lei nitakin an hriet tah a nih. Chuleiin, inkhâwm programme
nei tlâwm ding dâm, hlawtling ding chun inkhâwm tam lo dâm le mâni inchûkna
chau ngaipawimawa an um chun hung hlawtling an ta, an hlawtlinga sin ṭha tak
tak an hung hmu pha chun a sawrtu ding tak chu Kohran tho a la hung ni ding a
nih tiin an ṭhahnem ngâina râwl an insuo mêk bawk a nih.
Ei ramah Chanchin ṭha a lût hmaa tu
ihriet lo le ngaisak lo, hnam mâwl le ṭiuma mi ngâi Chanchin ṭha hung lût
hnunga ziek le tiem thiem a, inchûkna tieng sawrkar hriet le kawng
iengkima hma hung sâwn, Chanchin Ṭha lei chauva khâng lâwma hnam danghai nêka
dawmsânga ei lo umna chu theinghilin, tuhin a mi dawmsângtu vêk chu hnam
danghai nêka mi sukhnuoitua ei ngâi lem tah a nih. Khâng ta lâwma kawng
iengkima dawmsânga ei lo um, tuta ṭhangthar huna hnam danghai inhnar rêng rênga
ei um el ta hi Kohran program ei hau leia lekha ei tiem hman ta naw leia
hlawtling lo ni lovin, ei hnam mi lo dawmsângtu Chanchin ṭha thutak uksak ta
lova, Kohran programme khawm ngaisak rak ta lova khawvel thiemna ringawta ei
tlân tak leia malsâwmna mi petu Pathienin mal a mi sâwm ta naw lem am a ni ding
maw? Ei mithiem hmasa le ṭhuoitu hmasahai khan chu Pathien lalram le a felna
kha zawng hmasa tak tein an lo zawng lem a, Kohran bêl tlatin kawng iengkimah
hma an lo sâwn ve em em a lo nih.
Ei mithiemhai le hnam invawitu ṭhenkhatin
an hei ti ve êma chu, tulai hnâitea hlawtlingna insâng tak tak changhai hi ei
hei bêlchieng luo chun Kohran inkhâwmna ngaisak lo, Ṭhalai pâwl thilthâwnaa ṭhang
ngai lo, inkhâwmpui fe ngailo nêkin Kohran bêl tlat mi, inkhâwmna ngaisak mi le
ṭhalai pâwl thilthawnaa ṭhang zie hlak, “Pathien Lalram le a felna” zawng hmasa
hlak mihai hi an ni lem rawp hlak a nih. Entirna hnâi taka dingin, kum 2022
APSC Result suoka Hmar ṭawng hmang laia tling umsun, BDO post hmu Nk. Rosiemkim
Riengsete dâm hi Kohran inkhâwm ngaipawimaw êm êm hlak, a umna phawt vairam
khawpuia hai khawm taima êm êma ṭhang hlak, ṭhalai thilthawna, khawtlâng, HSA
le Hmar Welfare a hai khawm taima taka inhmang hlak, programme taphawta hlasak
hlak, thu le hla inhnik bawk siin hlawtlingna insângtak changa Hmar hnam hming
a suk ṭha em em tho si hin a sukchieng hle a nih. Ama el khêla hin inchûkna,
school le college tienga khawm result ṭha tak tak hung neihai hi inkhâwm ngai
lo, HSA le khawtlâng thilthawnaa khawm hmêl inlang ngailohai nêkin Pathien
Lalram le a felna zawng hmasa lem a, Kohran, khawtlâng le hnam thila taima taka
inhmang, hun ṭhataka vawnga lekha tiem taima hai tho hi an nih hlawtlingna
chang lem chu. Hienghai ma ma hi an nih an hung hlawtling peia sin insâng an
hung nei hnung khawma Kohran, Khawtlâng le Hnamin a sawr le a ṭangkaipui hai
chu.
A
chunga ei hrilhai khi lungrila sie zingin, ei ram Ngaibantlangah kum 100
Kristien ei ni hnung vawisûna ṭhangthar inchûklaihai hin, ei hmaa mihrâng lo fe
tahai, Chanchin ṭha zâra Pathien Lalram le a felna zawng tlata an thiemna le
varnahai khawm Pathien ta dinga an lo hmang ral leia an thlahaiin khawvel
thiemna le varna, inchûkna le sawrkar tieng, politics le hnam thila khawm
nasataka dawmsângin ei um a nih ti hrezingin, ei inchûkna kawng tin rêngah
Pathien thu a hmasatakah sieha theitâwp suo dingin ṭhang la thar nâwk ei tiu.
Ei ram le hnam damna ding chun Pathien Lalram le a felna zawng hmasak phawt hi
a pawimawh a, ei zawng hmasa a ni phawt chun a mi tiemtu Ama ngêi chun thil
dang po po chu a mi pêksa ding a nih.
No comments:
Post a Comment